Uelastycznienie przepisów dotyczących Prostej Spółki Akcyjnej, wprowadzenie przejrzystych procedur ograniczających uznaniowość pracowników oraz nierzadko przypadkowych ekspertów na działania Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) oraz Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR), usprawnienie cyfrowej i ekonomicznej edukacji młodzieży w placówkach publicznych, a także pozostawienie ulgi IP BOX w niezmienionej formie – to cztery najczęściej wymieniane postulaty ludzi biznesu, którzy odnieśli już znaczny sukces w ekosystemie startupowym. 

W grudniu 2024 i styczniu 2025 zapytaliśmy kilkudziesięciu najbardziej znanych krajowych founderów i menedżerów startupowych (C-level), co konkretnie powinno zmienić się w państwie, prawie i praktyce administracyjno-urzędowej, aby innowacyjna gospodarka w Polsce rozwijała się bardziej efektywnie. Badanie przeprowadziliśmy zarówno w formie ankiety jak i wywiadów indywidualnych wśród osób, które preferowały bardziej spersonalizowany kontakt. Łącznie udało nam się uzyskać opinię od 46 osób na wytypowanych 54, którym przesłaliśmy prośbę o odpowiedzi na zadane przez nas pytania.

Naturalnie pojawiło się wiele nietypowych, kontrowersyjnych, a zarazem niezwykle wartościowych i ciekawych poznawczo postulatów, np. reforma całego systemu emerytalnego w taki sposób, aby jakaś realna część składki od przyszłych beneficjentów systemu inwestowana była w polskie innowacje. Nie powinno to dziwić, w końcu każdy z naszych respondentów i rozmówców to wybitna jednostka z mocnymi przekonaniami w różnych sferach. Jednak najczęściej pojawiały się kwestie, które zbiorczo można sprowadzić do czterech punktów.

1. Zmiany w Prostej Spółce Akcyjnej (PSA)

Przypomnijmy, że PSA wprowadzona została w Polsce w 2021 roku, m. in. w celu ułatwienie zakładania i prowadzenia działalności przez startupy. Choć ma ona wiele zalet (niskie wymagania kapitałowe, elastyczna struktura zarządzania) to w praktyce ujawniły się też jej wady, które spowodowały, że startupy wybierają raczej formę spółki z o.o. lub jednoosobowej działalności gospodarczej, co z kolei rodzi inne problemy dla founderów. Nasi rozmówcy wskazywali przede wszystkim na płaszczyznę podatkową (część ulg jej nie dotyczy) oraz operacyjną (wciąż szeregu rzeczy nie da się zrobić z poziomu s24). W założeniu miał więc być to przyjazny wehikuł dla startupów, ale jak to często w Polsce bywa, szczegóły uniemożliwiły realizację tego projektu. 

Zmiana tych jakże istotnych szczegółów wymaga nowelizacji ustawy, co oczywiście jest do zrobienia, ale potrzebna jest wola polityczna i gotowy projekt.

2. Zmiany w procedurach w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz Polskim Funduszu Rozwoju

NCBiR oraz PFR to kluczowe instytucje publiczne wspierające rozwój innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce. Jednak z perspektywy startupów istnieją liczne wyzwania i ograniczenia związane z ich programami. Skomplikowane procedury aplikacyjne, długi czas oceny wniosków, przesadne wymogi formalne – biurokracja, konieczność prefinansowania oraz ograniczenia tematyczne to powszechnie znane problemy. Nasi respondenci zwracają uwagę jednak na często niejasne kryteria oceny i brak w w działaniu przejrzystych procedur, które ograniczyłyby przede wszystkim uznaniowość nie mających pojęcia o biznesie pracowników tych podmiotów (de facto urzędników państwowych) i wątpliwej jakości ekspertów oceniających zasadność projektów. Dodatkowym wyzwaniem są problematyczne rozliczenia otrzymanych środków oraz wstrzymywanie wypłat kolejnych transz z powodów pozamerytorycznych. 

W tym wypadku wystarczy po prostu rozsądnie interpretować istniejące przepisy i zmienić procedury wewnętrzne ww. instytucji.

3. Cyfrowa i ekonomiczna edukacji młodzieży w szkołach publicznych

Edukacja młodych ludzi może znacząco wpłynąć na rozwój polskich startupów, przyczyniając się do stworzenia bardziej innowacyjnego, przedsiębiorczego i konkurencyjnego ekosystemu. Przede wszystkim umożliwi zwiększenie liczby kompetentnych specjalistów, których potrzebują startupy. Wzrośnie świadomość przedsiębiorczości poprzez lepsze zrozumienie mechanizmów rynkowych. Wraz z lepszymi kompetencjami cyfrowymi młodzież będzie bardziej otwarta na łączenie kreatywności z biznesem. Zwiększy się konkurencyjność międzynarodowa polskich startupów, a w perspektywie liczba świadomych inwestorów i decydentów dostrzegających znaczenie gospodarki innowacyjnej. Wzmocnią się także lokalne ekosystemy startupowe czyniąc ten sektor bardziej inkluzywnym geograficznie.

Zmiana systemu edukacji to wielkie wyzwanie, ale już teraz można wprowadzić program edukacji z zakresu gospodarki innowacyjnej, w tym roli startupów, w szkołach publicznych. Ekspertów, którzy podjęliby się roli edukatorów nie brakuje.

4. Ulga IP BOX na dotychczasowych zasadach

IP Box (Intellectual Property Box) to preferencyjna ulga podatkowa, która umożliwia przedsiębiorcom opodatkowanie dochodów uzyskanych z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (np. patentów, programów komputerowych) niższą stawką podatku dochodowego w wysokości 5%. Cel wprowadzenia ulgi był oczywisty: zachęta do tworzenia innowacji, wspieranie działalności badawczo-rozwojowej (B+R), stymulacja komercjalizacji wyników prac B+R w Polsce i zatrzymanie własności intelektualnej w kraju – przeciwdziałanie przenoszeniu jej za granicę. Tymczasem regularnie pojawiają się zapowiedzi, że rządzący chcą ograniczyć dostęp do tej ulgi. Zmiany mogą uniemożliwić wielu programistom prowadzącym jednoosobowe działalności gospodarcze korzystanie z obniżonej 5% stawki podatku dochodowego. 

Co można zrobić w tej sprawie? Najlepiej nic. Zaniechanie będzie w tym wypadku cnotą. Nie ma powodów by wprowadzać w tej konstrukcji jakiekolwiek zmiany.

*                        *                        *

Związek Pracodawców Firm Innowacyjnych To Growth wyraża poparcie dla powyższych postulatów. I chociaż zdajemy sobie sprawę, że wymagają one doprecyzowania oraz operacjonalizacji, to jesteśmy przekonani, że wszystkie mogłyby zostać zrealizowane w ciągu bieżącego roku. W swoich działaniach zamierzamy naciskać na decydentów politycznych, aby realizowali potrzeby środowiska startupowego w Polsce, które jest jedynym realnym nośnikiem innowacyjności w gospodarce.